Đôi khi chúng ta nhận thấy thân tâm mình có nhiều sức mạnh hơn vào buổi sáng; khi chiều xuống, sức lực cả thân tâm đều giảm. Mình chưa hiểu được tại sao lại thế, có phải đó chỉ là do tinh thần hay vì buổi chiều mệt mỏi nên ít sức hơn và năng lượng của tâm cũng đi xuống. Thực ra, điều này thường xảy đến đối với chúng ta khi chúng ta hành thiền suốt cả ngày. Chúng ta cảm thấy tươi mới vào buổi sáng, có rất nhiều năng lượng nhưng rồi từ sáng đến chiều chúng ta sử dụng đến cạn sạch. Vậy, chúng ta cần kiểm tra lại xem mình đã dùng đến bao nhiêu sức? Chúng ta có bị căng thẳng do cách mình dùng sức hay không? Chúng ta có sử dụng quá nhiều năng lượng hay không? Chúng ta có thực hành hăng hái quá mức hay không? Nếu chúng ta thực sự lưu ý đến những điều đó và chỉ dùng sức vừa đủ, thì chúng ta có thể hành thiền đến tận 9 – 10 giờ tối.
Đôi khi, chúng ta cũng phải tự nhắc mình không cần thiết phải tiêu phí quá nhiều năng lượng để chăm chú quá mức vào đề mục làm gì. Chúng ta có cần phải chú tâm dỏng tai lên mới nghe được hay không? Chúng ta có nhất thiết cứ phải tập trung chú tâm mới hay biết được hay không? Đôi khi, chúng ta gặp một khó khăn là rất hay buồn ngủ khi ngồi thiền. Cơn buồn ngủ đến rất thường xuyên, nhất là trong những ngày đầu mới hành thiền. Khi ngồi thiền chúng ta có thấy sự lờ đờ của tâm mình hay những dấu hiệu đầu tiên của cơn buồn ngủ không? Không chỉ quan sát những gì đang diễn ra mà hãy cố gắng đặt câu hỏi để tăng thêm sự hứng thú cho tâm mình. Hãy tự hỏi mình “Tâm có hay biết không? Đang hay biết cái gì? Tâm đang làm gì?”. Thường thì những câu hỏi như thế sẽ giữ cho tâm được tỉnh táo và năng động. Hình như chúng ta đã có thói quen buồn ngủ ngay từ khi mới đến hành thiền, và hình như chúng ta đã để buông trôi, chấp nhận cho nó đến. Đặt câu hỏi sẽ giúp đánh thức tâm chúng ta thức dậy. Nếu có thái độ hành thiền đúng đắn và thực hành một cách kiên trì, chúng ta sẽ thấy rằng – với thời gian trôi qua – năng lượng trong tâm sẽ tăng dần lên; chúng ta sẽ cảm thấy tỉnh táo hơn, chánh niệm hơn và tỉnh giác hơn.
Có lúc chúng ta cảm thấy mình phải cố vật lộn để ngồi cho hết một giờ và cảm thấy rất bực mình vì cứ buồn ngủ suốt. Không nên coi nó là một cuộc vật lộn hay chiến đấu gì cả. Nếu thấy không áp dụng cách nào thành công, cũng chẳng thể quan sát hay tìm hiểu trạng thái tâm hôn trầm được tý nào cả, mà chỉ cố vật lộn để giữ cho tỉnh táo thì tốt nhất là chúng ta nên đứng dậy mà làm việc khác – như đi bộ kinh hành chẳng hạn.
Đôi khi, chúng ta bị hôn trầm rất nhiều lúc ngồi thiền. Có khi không hôn trầm thì tâm lại phóng lung tung mà lại còn suy nghĩ mãi về việc phóng tâm đó nữa. Có khi chúng ta nhận thấy mình hay phê phán, đánh giá người khác và nghĩ rằng có thể chúng ta làm như thế là để tự trấn an mình không phải là người xấu. Hình như đó là mấy trò lưu manh của tâm nó bày vẽ ra để cảm thấy đỡ tội lỗi về những việc mình đã làm. Vậy thì chúng ta phải làm thế nào để có được giới hạnh trong sạch trở lại? Chúng ta không thể thay đổi được quá khứ, tốt nhất là đừng nghĩ về quá khứ nữa. Nếu chúng ta có sự định tĩnh (samādhi) ngay lúc này là giới của chúng ta đã trong sạch rồi. Tại sao cứ nghĩ về giới hạnh quá khứ để làm gì? Chúng ta đã làm nhiều việc sai lầm trong quá khứ, được rồi, nhưng chúng ta có thể quay lại quá khứ được không? Không. Thế thì hãy để nó lại đằng sau đi. Chúng ta bám giữ vào chính những sai lầm mình đã làm trong quá khứ. Lý do nào khiến chúng ta không giữ được giới hạnh trong sạch? Đó có phải là tâm tham không? Vậy thì chúng ta phải hiểu rằng bởi vì có quá nhiều tâm tham nên giới hạnh không được trong sạch. Giới hạnh trong sạch đó không phải là giới của chúng ta. Và ngay bây giờ, khi định tâm tăng trưởng thì giới đã trong sạch trở lại rồi. Hãy đem chánh niệm vào giây phút hiện tại và làm giới hạnh của mình được trong sạch ngay bây giờ.
Chúng ta nói giải quyết cái “khâu” buồn ngủ là một vấn đề khó khăn ư? Chính bởi vì chúng ta cho rằng buồn ngủ là khó khăn nên tâm chúng ta mới quanh quẩn nghĩ ngợi tại sao mình lại buồn ngủ như thế. Bởi thế nó mới bắt đầu nghĩ ngợi về quá khứ và lôi mình vào tất cả những rắc rối này. Rồi chúng ta vội vã đi đến kết luận là giới không trong sạch nên mới bị hôn trầm (buồn ngủ). Đó là tà kiến, là kết luận sai lầm. Chúng ta cần phải nhận ra nguyên nhân của sự hôn trầm ngay trong hiện tại này, chứ đừng nghĩ đến cả một câu chuyện có thể có đằng sau nó như thế. Chúng ta muốn biết cái gì đang diễn ra trong tâm mà khiến mình buồn ngủ như thế này. Càng quan sát các hoạt động của tâm một cách thành thục, chúng ta sẽ càng dễ thấy được nguyên nhân tại sao trạng thái tâm của mình thay đổi.
Cách hiểu về hôn trầm rất đơn giản. Chúng ta tin rằng lý do tâm trở nên buồn ngủ là bởi vì chúng ta không có hứng thú. Có thể chánh niệm vẫn làm việc, có thể định tâm vẫn có, nhưng nếu tuệ căn không hoạt động, tâm không hứng thú thì chúng ta vẫn hôn trầm. Nếu tâm thực sự hứng thú với những tiến trình đang diễn ra, nếu nó muốn hiểu rõ đối tượng quán sát, các cảm thọ, các phản ứng tâm lý và cách thức chúng tương tác, liên hệ với nhau ra sao, chúng ta sẽ không bao giờ cảm thấy buồn ngủ.
Điều đó hay xảy ra với những người hành thiền nhiều hơn là định, tăng mà tuệ thì không theo kịp. Chúng ta phải quán chiếu, phải thẩm xét các pháp, phải sử dụng trí tuệ. Một khi đã có được định tâm, đã có được sự tĩnh lặng và quân bình trong tâm, chúng ta phải biết đặt các câu hỏi cho tâm mình (để quán chiếu, thẩm sát và tìm hiểu). Mình có thực sự hay biết được những gì đang diễn ra trong tâm không? Tâm hay biết thế nào về đối tượng quan sát và tâm quan sát.
Chúng ta không chỉ biết tâm mình đang tĩnh lặng, mà còn phải biết cái tâm đang biết sự tĩnh lặng đó nữa. Chớ dừng lại đối tượng quan sát hay kinh nghiệm, mà phải đi tới cái tâm đang hay biết đối tượng đó. Nếu chỉ dừng lại ở chánh niệm và tiếp tục hay biết sự có mặt của nó, nó sẽ tăng trưởng mạnh lên. Nhưng nếu ta quên không làm điều này (biết tâm quan sát) mà chỉ nhìn mỗi vào định tâm mạnh đó thôi, thì chánh niệm dần dần suy yếu mà chúng ta không biết được điều đó.
Chúng ta làm gì khi đã có được sự tĩnh lặng? Thường thì chúng ta chỉ thả mình vào trong cảm giác đó. Nhưng cũng có khi chúng ta đã quay chánh niệm của mình lại theo dõi những gì đang diễn ra trong tâm. Câu hỏi của chúng ta lúc đó là xem có phiền não nào có mặt trong tâm không. Chúng ta không thấy có phiền não nào nhưng ngay lập tức chúng ta lại nghĩ rất có thể có những phiền não vi tế hơn mà mình không nhìn thấy được. Thế rồi, lúc sau chúng ta nghĩ đến một người thân đang có nhiều xích mích, ngay lập tức các phiền não nổi lên rất mạnh. Thực ra, chỉ khi tâm không hoạt động, nó mới bị buồn ngủ. Khi tâm tĩnh lặng và bình yên là lúc nó sẵn sàng để quán chiếu. Nhưng chúng ta không cần thiết phải dùng đến những suy nghĩ bằng ý niệm. Suy nghĩ bằng ý niệm là những suy nghĩ sử dụng ngôn ngữ, danh xưng chế định: tôi, anh, đàn ông, đàn bà, thân, tâm, nhà cửa, cây cối… Là những suy nghĩ chúng ta vẫn thường sử dụng trong cuộc sống hàng ngày. Các suy nghĩ nặng nề phiền não, phóng tâm, mơ mộng tương lai, tiếc nuối quá khứ... đa phần là những suy nghĩ loại này. Các suy nghĩ dùng trong quán chiếu các pháp không cần dùng nhiều đến ngôn ngữ chế định mà chủ yếu là những tác ý để định hướng tâm quán chiếu, tìm hiểu bản chất các pháp hay cơ chế hoạt động của thân tâm và sự tương tác giữa chúng với nhau. Chúng ta có thể chỉ cần thẩm xét xem cách tâm đang làm việc như thế nào. Chúng ta có biết mình đang chánh niệm hay không? Chánh niệm đứng yên như cũ hay luôn mới mẻ trong từng khoảnh khắc.
Đôi khi, chúng ta đã thực hành theo những gì đã được chỉ dẫn nhưng chúng ta thấy rất dễ mệt mỏi, chúng ta không thấy cách thực hành của mình có gì sai. Hình như việc quán sát các hoạt động của tâm làm chúng ta bị mệt. Nếu chúng ta thấy rằng mình thường phản ứng rất mạnh lại những gì đang quán sát thì tốt nhất nên hành thiền. Chẳng hạn khi có tâm sân khởi lên, chúng ta hãy nhận biết nó rồi chuyển sang một đề mục trung tính khác như hơi thở hay một cảm giác nào đó trên thân chẳng hạn (không tiếp tục quan sát tâm sân nữa, tránh để cho tâm tiếp tục phản ứng,…). Quan sát đề mục đó một lúc để tâm dịu trở lại, rồi sau đó nhìn tâm sân ấy lại một lúc nữa, cứ tới lui lại như vậy.
Nhiều người cảm thấy quan sát tâm liên tục là một việc quá khó đối với họ. Khi chưa có trí tuệ thực sự, khi chúng ta còn phụ thuộc vào việc áp dụng trí tuệ từ bên ngoài vào, bằng con đường tri thức như vậy, thì chúng ta phải sử dụng thêm thời gian hành thiền, để làm cho tâm dịu xuống và tĩnh lặng trở lại. Đây là điều rất quan trọng trong pháp hành thiền. Đôi khi, chúng ta nói rằng việc áp dụng quán chiếu liên tục thường làm tâm chúng ta thêm bất an và khó giữ chánh niệm hơn. Bởi vì, chánh niệm chưa miên mật, tâm chưa đủ độ ổn định và tĩnh lặng cần thiết (hoặc đã tĩnh nhưng chưa thực sự ổn định), nên chúng ta không thể mở rộng tâm để tự nhận biết. Quán chiếu nhiều đề mục khác nhau hoặc chỉ làm vậy được một chút là tâm chúng ta trở nên xáo động và mệt mỏi. Càng cố, tâm chúng ta càng xáo động và mất sức, phiền não càng xâm nhập. Chính vì vậy, chúng ta cần phải quán sát pháp hành của mình một cách cẩn thận và liên tục để chúng ta biết khi nào cần mở rộng tâm mình ra để quán chiếu, khi nào cần thu hẹp lại một, hai đề mục đơn giản, trung bình (như hơi thở, cảm giác xúc chạm...) để tăng cường định tâm, làm cho tâm chúng ta ổn định và tĩnh lặng trở lại.
Nhiều người bị vướng vào chỗ này do quá dựa vào tri thức, vào những hiểu biết về thiền qua sách vở, đánh giá thấp sức mạnh của phiền não và đánh giá quá cao bản thân mình mà thiếu công phu tu tập Định, Niệm. Vậy nên, tính thời gian tu tập đã lâu, song phiền não vẫn còn thô rõ, đôi khi còn biến tướng của sân, si, ngã mạn ẩn tàng, phức tạp hơn. Một số không đi sâu được vào pháp hành thì quay sang chấp theo kiểu thiền "ung dung tự tại" trong cuộc sống, đa phần do tâm dễ dãi, dính mắc đẻ ra; không muốn buông bỏ lợi dưỡng, chỉ muốn được cả mà không muốn trả giá, coi thường cách tu hành tinh tấn, viễn ly cuộc sống thế gian, khép mình trong giới luật. Đây cũng là một cực đoan không kém phần nguy hiểm.
Tôi : vũ Hồng Đức năm nay 64 tuổi, học trường sinh học dưỡng sinh được 14 năm ( ngồi thiền được 14 năm)
Qua 14 năm ngồi thiền tôi có ý kiến riêng như sau:
- ngồi thiền cực kì tốt, mọi người nên học
-thiền là khoa học, mong đừng hiểu nó là tâm linh vì khai mở huyệt đạo Theo Tây y nó như kích thích vào bối thần kinh ( mút thần kinh), làm cho dây thần kinh nào ngủ thì thức dậy và làm việc, nên mọi chức năng trên cơ thể đều hoạt động thế là đẩy lùi được bệnh tật thôi ( vì con người theo khoa học Tây y 70 bệnh có thể tự phục hồi)
-mọi người đều thiền được. Vì có thể thiền trong mọi tư thế, không nhất thiết phải ngồi kiết già, thẳng lưng… như phật.
- nếu áp dụng Cho thực tế vào cuộc sống hiện tại thì: một: người trẻ tuổi từ 18-50 nên ngồi thiền 35 phút, hai: người 50- 60 nên ngồi 50 phút, người từ 6p-70 nên ngồi 70 phút, người bệnh, già yếu, thì ngồi càng nhiều càng tốt.
Trẻ con đến 18 tuổi không nên ngồi thiền.
- đừng bao giờ nghĩ quá lên tác dụng của thiền , nghĩ quá nhiều tìm mọi cách để đạt được mục tiêu , sai cách dễ bị tẩu hỏa nhập ma ( thực chất nó là hoang tưởng)
- nên kết hợp thiền với yoga ( yoga nguyên thủy) nó bổ trợ Cho nhau thì tuyệt vời, khỏe lắm.
Hiện nay tôi vẫn đang duy trì 3 món: tối đi bộ 40 phút, sáng dậy ngồi thiền 35 phút song tập yoga 70phut.
Tóm lại, làm gì cũng phải duy trì: đúng, đủ, đều, đạt. Quyết tâm, thành tâm, thiện tâm và tu tâm đặc biệt duy trì 365/365 mọi việc sẽ đến với mọi người rất tốt đẹp.
Trên đây là suy nghĩ của bản thân, thấy sao, nghĩ sao viết vậy. Rất cảm ơn trường sinh học dưỡng sinh, nhớ duyên mà được theo học và duy trì.
Tôi ủng hộ bài viết, vì nó trùng suy nghĩ của tôi, tôi đã ngồi thiền 15 năm, nhưng tôi chỉ thấy ưu điểm là khí huyết lưu thông, còn có trường sinh học hay không thì tôi không biết.
@Phạm Tuấn Bạn vào trang này, trong đó có thông tin các lớp: https://www.facebook.com/groups/2015192391950942
Em xin hỏi ở quận 3 TP.HCM muốn xin học thì liên lạc ở đâu? XIn cám on!
Ở Củ Chi có mở lớp không bạn.
@Nguyễn Ngọc Nam bạn đã tham gia học chưa ? nếu chưa thì hôm nay (20.02.23) sẽ tố chức ở 1 địa điểm duy nhất trong HCM: 40-42 Đường số 29,KP, chợ An Dương Vương, Phường 10, Quận 06.
@Hiếu Cô Như ko còn dạy nữa thì Anh còn biết ai ở khu vực HCM Ko ah? Xin cảm ơn
Mong em về nhà quyết tâm luyện tập! Đi học mới chỉ là bước khởi đầu, như là gieo hạt giống xuống thôi. Mình phải thường xuyên chăm sóc, tưới tắm thì hạt giống mới cho quả ngọt được. Quãng đường sẽ có gian truân nhưng sẽ luôn luôn có người giúp đỡ em nhé!
Trường Sinh ươm cội tình yêu
Vun tròn quả phúc bên nhau suốt đời.
Ai có duyên thì hãy đến với môn học để có cơ hội tận hưởng nguồn năng lượng vô giá của trời đất để chất lượng cuộc sống được nâng cao, sống khỏe mạnh, an lành và hạnh phúc.