Thiền đã có từ ngàn xưa, trước khi có Phật giáo. Nhiều tôn giáo cũng ứng dụng thiền vào việc tu tập như định tâm, cầu nguyện, đọc kinh, “thần chú”… tất cả đều có mục đích thanh lọc thân tâm, từ đó mà tuệ giác (huệ) sẽ bừng sáng. Thiền Phật giáo có những sắc thái riêng, con đường dẫn tới giải thoát rốt ráo.
Thiền ứng dụng vào y học, vào tâm lý học hiện đại còn có những sắc thái khác nữa. Hiện nay có nhiều trung tâm thiền không tôn giáo mọc ra khắp nơi trên thế giới. Nhiều người hướng dẫn thiền tập bằng rất nhiều cách khác nhau, nên rất cần phải “tỉnh táo” để chọn lựa cách nào phù hợp nhất với cá nhân mình, có cơ sở khoa học, để không gây hoang mang, thất vọng hoặc gây những “side-effects” không hay khác.
Thiền có cao siêu, huyền bí quá?
Có những thứ thiền “cao siêu huyền bí”. Đó là thứ thiền dành cho các vị tu sĩ, ngồi tĩnh lặng trên đỉnh núi tuyết cao, trong hang động sâu, xả ly, xa lánh bụi trần, hòa nhập vào vũ trụ mênh mông… Đó là thứ thiền của những vị Alahán, Bồ-tát, nhà tu khổ hạnh, người bình thường chúng ta chỉ biết kính nhi viễn chi.
Ở góc độ người thầy thuốc, tôi quan tâm đến thứ thiền đơn giản mà hiệu quả trong giữ gìn sức khỏe, nâng cao sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Đó là thứ thiền trong đời sống hằng ngày. Nó liên quan đến sức khỏe, đến khoa học y học, được nghiên cứu và ứng dụng khá rộng rãi hiện nay. Nó đã mang lại những hiệu quả rất bất ngờ, chữa được nhiều căng thẳng (stress), lo âu, nhiều bệnh lý do hành vi lối sống gây ra mà thuốc men không thể chữa dứt. Thiền có hiệu quả tốt đối với sức khỏe, là một bước tiến xa, từ đó có thể đi sâu đến “thành tựu chánh trí”, đến tuệ giác về vô thường, về duyên sinh, về không, về vô ngã, v.v,…
Ngoài thiền Phật giáo có cách thiền nào khác?
Thiền Phật giáo như đã nói có hai cách: Thiền chỉ (Samatha) và Thiền quán (Vipassana). Kinh Viên Giác hướng dẫn 25 cách thiền. Hiện nay có tài liệu đưa ra 112 cách. Y học cũng đang nghiên cứu ứng dụng để từ đó tìm ra những “bằng chứng” cụ thể, và “liều lượng” thích hợp trong chữa trị và phòng ngừa bệnh tật nên còn hứa hẹn nhiều phương pháp thiền tập nữa. Nhưng nên nhớ, đó chỉ là phương tiện…
“Ngồi kiết già nhắm mắt và không suy tưởng” không phải là điều đơn giản nhất đâu mà thực sự là một điều cực kỳ khó. Ngồi kiết già đã khó, nhiều người không thể ngồi được – nên ta có thể chọn cách ngồi bán già. Nhắm mắt là cách để không bị ngoại cảnh chi phối. Tâm trí ta như khỉ như ngựa (tâm viên ý mã) nhảy nhót lung tung, “gom” lại được không dễ. Vì thế mà phải tìm cách nào đó để gom tâm trí lại một nơi, tốt nhất là “chánh niệm” vào hơi thở.
Phật dạy trong kinh Tứ Niệm Xứ (Satipatthanasutta) và được nhắc đi nhắc lại rất nhiều lần: “Thiền là con đường độc nhất dẫn tới thanh tịnh cho chúng sanh, diệt trừ khổ ưu, thành tựu chánh trí, chứng đắc Niết bàn…”. Thiền là một phương pháp “khoa học thực nghiệm”, áp dụng được cho tất cả mọi người.
Trở ngại lớn nhất trong việc tập thiền?
Đó là đang “chánh niệm” vào hơi thở thì có một ý tưởng (niệm) nào đó chen vào, rồi lôi kéo theo vô số nhũng ý tưởng này khác, dẫn đi một lúc không trở về được với hơi thở. Nào dĩ vãng, nào tương lai, nào lòng tham, sân trỗi dậy, cứ hết ý này đến ý kia, tràn ngập, một lúc hơi thở “mất kiểm soát”, cơ thể căng cứng, bứt rứt (gọi là trạo cử), hoặc có khi ngược lại buồn ngủ, ngủ gà ngủ gật, gọi là hôn trầm, thụy miên.
Nhưng không phải vì thế mà sợ. Ý tưởng cứ đến. Kệ nó. Một lúc nó thấy không ai thèm quan tâm, chán, bỏ đi. Rồi ý khác lại đến. Lại kệ nó. Ta không cần cố gắng xua đuổi. Càng xua đuổi, nó càng quấn quít. Cứ để tự nhiên. Đến, chán rồi đi. Người mới tập, ý tưởng đến vô số và ở lại lâu lắc, không chịu đi. Càng về sau, khi “thiện xảo” rồi (có kỹ năng rồi) thì những người khách không mời mà tới này sẽ lẳng lặng bỏ đi, đi sớm. Vậy là thành công rồi! Còn để cho được hoàn toàn không có một vị khách nào thì… còn lâu! Đừng nôn nóng. Ta đang luyện tập mà!
Một trở ngại lớn nữa là sự nôn nóng, mong đợi, kỳ vọng…! Nôn nóng, kỳ vọng thì dễ nản lòng, bỏ cuộc… Cần chú ý không để bị thầy, bạn, “cưỡng ép” mình phải giống như họ, trong khi về tâm lý, sinh lý, tuổi tác, hoàn cảnh… mỗi người mỗi khác. Ráng bắt chước y chang sẽ rất nguy hiểm!
Thiền không phải tập trung mà ngược lại, là thả lỏng. Không gian chỉ cần vài mét vuông là đủ. Cần một chỗ yên tĩnh, khi quen thì ở đâu cũng “thiền” được. Đi, đứng, nằm, ngồi gì cũng “thiền” được. Có người ngồi thiền dưới gốc cây, bên bờ sông, giữa công viên, có người thiền ngay trên bàn làm việc, sau giờ giao ban ở cơ quan hay sau buổi họp ở công ty… Không mất thì giờ nhiều đâu. Tùy hoàn cảnh mỗi người mà thu xếp.
Áp lực bên ngoài tác động không đáng sợ bằng áp lực bên trong. Chính những nỗi mong cầu, lo âu, bực dọc, sợ hãi… (tham, sân, si) trong tâm tưởng mới làm cho ta bấn loạn, bứt rứt… Dĩ nhiên ở giai đoạn đầu mới thực hành thiền thì ta dễ bị áp lực bên ngoài chi phối, dễ bị mất “chánh niệm”, cho nên phải luôn tỉnh giác và tinh cần. “Tinh cần – Tỉnh giác – Chánh niệm” (Atapi Sampajano Satima) là những đức tính cần thiết cho người thiền tập vậy. Nôn nóng dễ thất bại trong thiền tập.
Việc tập thiền giữa phụ nữ và đàn ông không khác nhau. Có khi phụ nữ còn dẻo dai, bền chí hơn đàn ông. Phụ nữ hiện đại càng cần thiền vì đời sống quá nhiều stress. Thiền giúp cân bằng cuộc sống. Thiền đúng, sẽ ít đau ốm lặt vặt, tươi trẻ hơn và nói chung, hạnh phúc hơn. Nhưng cẩn thận. Đừng đi vào mê tín dị đoan, bỏ nhà bỏ cửa rồi đổ thừa tại thiền! Thiền để giải stress, cho tâm được an, sức khỏe được bền bỉ, ổn định.
Khi thực hành thiền, không phải kiêng cữ gì cả. Các vị tu sĩ xuất gia mới phải “kiêng cữ”, còn ta thực tập thiền để có sức khỏe, dẻo dai, để nâng cao “chất lượng cuộc sống” mà!
Giờ nào tập thiền là tốt nhất?
Giờ nào thuận tiện thì đó là giờ tập thiền tốt nhất cho ta. Có người thiền vào buổi sớm, buổi trưa, có người giữa đêm khuya và có người vào buổi tối, trước khi đi ngủ. Có người thực hành cả 3 “thời”, nghĩa là cả 3 buổi như thế. Không cần theo một lịch trình cứng nhắc. Mỗi người có điều kiện riêng, giờ giấc riêng. Chỉ nắm lấy nguyên tắc chung thôi rồi áp dụng cho phù hợp với mình là được. Đừng để bị gò bó thúc bách, căng thẳng không nên. Tuy vậy, nếu tìm được một thời điểm phù hợp thì cố gắng duy trì để thành một thói quen, tới giờ đó mà không “thiền” thì thấy thiếu, thấy ghiền, thấy nhớ, vậy là tốt.
Nôn nóng chính là yếu tố thất bại trong thiền tập. Nghiền ngẫm, nghiên cứu kinh sách là điều rất cần thiết để ta có cái nhìn, cái thấy đúng, đặc biệt cần thiết trong thiền. Nhưng kinh sách mênh mông, đọc phải có chọn lọc để tránh trở thành cái “đẫy sách”, tránh thành kẻ “cuồng thư”. Cái chính ở thiền tập là thực hành chớ không phải ngàn chương khảo luận để trở thành “hí luận”. “Văn tư tu” là cách học Phật: văn là nghe, là đọc; tư là suy nghĩ, nghiền ngẫm và tu là thực hành, trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn…
Thiền không đúng cách sẽ bị “tẩu hoả nhập ma”?
“Tẩu hỏa nhập ma” nói lên việc tập không đúng cách, hoặc quá nôn nóng của người thiền tập gây tai biến đáng tiếc. Chẳng hạn khi ta ráng sức thở nhanh quá, sâu quá, tích tụ khí Oxy hoặc Carbonic nhiều quá thì thay vì dễ chịu, sảng khoái, sẽ thấy bị chóng mặt, choáng váng, có thể ngất đi! Cũng có trường hợp bị các tai biến khác trầm trọng hơn. Thiền đúng phương pháp thì nhờ tính khoa học, sinh y học của nó, có thể an tâm trong thực hành. Thiền là một phương pháp tịnh, tự mình mình biết, tự mình mình hay, không phải như tập thể lực hay chơi thể thao, có kế hoạch và chỉ tiêu phấn đấu. Không bao giờ nên ganh đua, thi đua để lập thành tích này nọ trong “thiền”. Trước khi bước vào buổi thiền tập cần thả lỏng toàn thân và hít thở sâu vài ba hơi. Sau buổi thiền tập cũng phải từng bước hít thở nhẹ nhàng và từ từ duỗi tay chân để trở lại trạng thái ban đầu. Không nên hấp tấp, vụt chạc.
Tôi : vũ Hồng Đức năm nay 64 tuổi, học trường sinh học dưỡng sinh được 14 năm ( ngồi thiền được 14 năm)
Qua 14 năm ngồi thiền tôi có ý kiến riêng như sau:
- ngồi thiền cực kì tốt, mọi người nên học
-thiền là khoa học, mong đừng hiểu nó là tâm linh vì khai mở huyệt đạo Theo Tây y nó như kích thích vào bối thần kinh ( mút thần kinh), làm cho dây thần kinh nào ngủ thì thức dậy và làm việc, nên mọi chức năng trên cơ thể đều hoạt động thế là đẩy lùi được bệnh tật thôi ( vì con người theo khoa học Tây y 70 bệnh có thể tự phục hồi)
-mọi người đều thiền được. Vì có thể thiền trong mọi tư thế, không nhất thiết phải ngồi kiết già, thẳng lưng… như phật.
- nếu áp dụng Cho thực tế vào cuộc sống hiện tại thì: một: người trẻ tuổi từ 18-50 nên ngồi thiền 35 phút, hai: người 50- 60 nên ngồi 50 phút, người từ 6p-70 nên ngồi 70 phút, người bệnh, già yếu, thì ngồi càng nhiều càng tốt.
Trẻ con đến 18 tuổi không nên ngồi thiền.
- đừng bao giờ nghĩ quá lên tác dụng của thiền , nghĩ quá nhiều tìm mọi cách để đạt được mục tiêu , sai cách dễ bị tẩu hỏa nhập ma ( thực chất nó là hoang tưởng)
- nên kết hợp thiền với yoga ( yoga nguyên thủy) nó bổ trợ Cho nhau thì tuyệt vời, khỏe lắm.
Hiện nay tôi vẫn đang duy trì 3 món: tối đi bộ 40 phút, sáng dậy ngồi thiền 35 phút song tập yoga 70phut.
Tóm lại, làm gì cũng phải duy trì: đúng, đủ, đều, đạt. Quyết tâm, thành tâm, thiện tâm và tu tâm đặc biệt duy trì 365/365 mọi việc sẽ đến với mọi người rất tốt đẹp.
Trên đây là suy nghĩ của bản thân, thấy sao, nghĩ sao viết vậy. Rất cảm ơn trường sinh học dưỡng sinh, nhớ duyên mà được theo học và duy trì.
Tôi ủng hộ bài viết, vì nó trùng suy nghĩ của tôi, tôi đã ngồi thiền 15 năm, nhưng tôi chỉ thấy ưu điểm là khí huyết lưu thông, còn có trường sinh học hay không thì tôi không biết.
@Phạm Tuấn Bạn vào trang này, trong đó có thông tin các lớp: https://www.facebook.com/groups/2015192391950942
Em xin hỏi ở quận 3 TP.HCM muốn xin học thì liên lạc ở đâu? XIn cám on!
Ở Củ Chi có mở lớp không bạn.
@Nguyễn Ngọc Nam bạn đã tham gia học chưa ? nếu chưa thì hôm nay (20.02.23) sẽ tố chức ở 1 địa điểm duy nhất trong HCM: 40-42 Đường số 29,KP, chợ An Dương Vương, Phường 10, Quận 06.
@Hiếu Cô Như ko còn dạy nữa thì Anh còn biết ai ở khu vực HCM Ko ah? Xin cảm ơn
Mong em về nhà quyết tâm luyện tập! Đi học mới chỉ là bước khởi đầu, như là gieo hạt giống xuống thôi. Mình phải thường xuyên chăm sóc, tưới tắm thì hạt giống mới cho quả ngọt được. Quãng đường sẽ có gian truân nhưng sẽ luôn luôn có người giúp đỡ em nhé!
Trường Sinh ươm cội tình yêu
Vun tròn quả phúc bên nhau suốt đời.
Ai có duyên thì hãy đến với môn học để có cơ hội tận hưởng nguồn năng lượng vô giá của trời đất để chất lượng cuộc sống được nâng cao, sống khỏe mạnh, an lành và hạnh phúc.